Sero net

Mae sero net yn golygu dod o hyd i gydbwysedd rhwng y nwyon tŷ gwydr sy’n cael eu rhyddhau i’r atmosffer a’r rheini rydyn ni’n eu tynnu ohono. Y nod yw sicrhau bod ein planed yn aros ar dymheredd cyfforddus fel bod popeth byw, o blanhigion i anifeiliaid, yn gallu tyfu a goroesi.

Pan fyddwn yn defnyddio pethau fel ceir neu pan fyddwn yn gwneud trydan, rydym yn creu nwyon tŷ gwydr sy’n gwneud y Ddaear yn rhy gynnes. Nwyon yn atmosffer y Ddaear yw nwyon tŷ gwydr sy’n dal gwres o’r haul, fel blanced. Maen nhw’n helpu i gadw’r Ddaear yn ddigon cynnes i gynnal bywyd, sy’n beth da. Fodd bynnag, pan fydd gormod o nwyon tŷ gwydr yn yr atmosffer, fe allan nhw achosi i dymheredd y Ddaear godi gormod, gan arwain at newid yn yr hinsawdd. Mae rhai nwyon tŷ gwydr cyffredin yn cynnwys carbon deuocsid (CO₂), methan (CH₄), ac ocsid nitrus (N₂O).

Mae sero net yn gynllun i gydbwyso pethau. Yng Nghymru a ledled y byd, rydyn ni’n gweithio ar ddefnyddio llai o’r nwyon hyn a dod o hyd i ffyrdd o’u tynnu’n ôl o’r aer.

Cynhyrchu trydan, gwresogi a chynhyrchu tanwydd

Cynhyrchu trydan, gwresogi a chynhyrchu tanwydd yw’r cyfranwyr mwyaf at allyriadau nwyon tŷ gwydr. Mae’r allyriadau hyn yn deillio’n bennaf o hylosgi tanwyddau ffosil fel glo, olew a nwy naturiol.

Cludiant

Mae allyriadau o ganlyniad i gludiant yn cynnwys rhai o gerbydau fel ceir, bysiau a lorïau, yn ogystal ag awyrennau a llongau.

Amaethyddiaeth

Gall arferion ffermio yng Nghymru weithiau gyfrannu at nwyon tŷ gwydr oherwydd defnyddio gwrteithiau, rheoli gwastraff anifeiliaid, a thorri coed. Mae’r gweithredoedd hyn yn rhyddhau nwyon a all waethygu cynhesu byd-eang. Ond mae Cymru’n ceisio datrys hyn drwy hyrwyddo ffyrdd eraill o ffermio, fel ffermio organig a rheoli gwastraff.

Mynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd

Byddai bod yn sero net yn ein helpu i frwydro yn erbyn newid yn yr hinsawdd drwy leihau’r nwyon sy’n cynhesu’r Ddaear, gan atal tywydd eithafol fel tornados, sychder a chorwyntoedd. Byddai hefyd yn arafu lefelau’r môr yn codi.

Diogelu natur

Mae’n ein helpu i warchod natur a bywyd gwyllt drwy leihau llygredd a chadw ecosystemau’n iach.

Cadw pobl yn iach

Mae sero net yn golygu aer a dŵr glanach, sy’n gwella iechyd y cyhoedd ac yn gwneud cymunedau’n fwy diogel.

Creu swyddi a chyfleoedd

Mae newid i sero net yn creu swyddi newydd mewn egni adnewyddadwy, fel adeiladu tyrbinau gwynt, eu cynnal a’u cadw a’u dylunio. Gellir creu swyddi mewn diwydiannau cynaliadwy eraill hefyd. Er enghraifft, gall swyddi ym maes lleihau gwastraff, ailgylchu a chompostio roi hwb i’r economi.

Cyflawni cytundebau rhyngwladol

Ym mis Rhagfyr 2015, llofnododd llawer o wledydd Gytundeb Paris. Mae hyn yn golygu eu bod wedi addo gweithio gyda'i gilydd i amddiffyn y blaned a chyflawni nodau byd-eang ar gyfer lleihau nwyon tŷ gwydr.

Dibyniaeth ar danwydd ffosil

Mae llawer o’r sector sy’n allyrru’r swm mwyaf o nwyon tŷ gwydr, fel diwydiant a chludiant, yn dibynnu’n drwm ar danwyddau ffosil. Mae symud oddi wrth y ffynonellau egni carbon-ddwys hyn, tuag at ffynonellau egni eraill fel egni adnewyddadwy, yn gofyn am llawer o arian, technoleg newydd, ac uwchraddio ein systemau pŵer.

Gwyrddgalchu

Ystyr gwyrddgalchu yw pan fydd cwmnïau’n hyrwyddo eu cynnyrch fel cynnyrch eco-gyfeillgar i ddenu cwsmeriaid. Weithiau maen nhw’n gwneud i’w cynnyrch ymddangos yn fwy eco-gyfeillgar nag ydyn nhw mewn gwirionedd, yn ddamweiniol neu’n fwriadol. Felly, mae’n bosibl awgrymu bod hyn yn gallu twyllo pobl i feddwl eu bod yn helpu tuag at gyflawni sero net, pan nad ydyn nhw.

Arian

Weithiau, gall newid i egni glanach a ffyrdd mwy cynaliadwy o fyw gostio mwy o arian, er nad bob amser. Felly, mae’n bosibl awgrymu na fyddai rhai pobl yn gallu prynu cynhyrchion cynaliadwy neu eco-gyfeillgar o fewn eu cyllideb.

Newid arferion

Er mwyn i Gymru gyrraedd sero net, mae’n bosibl cynnig bod angen inni newid ein harferion bob dydd. Er enghraifft, sut rydyn ni’n teithio, neu beth rydyn ni’n ei fwyta. Gellid ystyried hyn yn heriol.

Mae Cymru’n gweithio’n galed i leihau ei hallyriadau nwyon tŷ gwydr drwy groesawu ffynonellau egni glanach fel egni gwynt a solar, yn ogystal â hyrwyddo ceir trydan a gwella trafnidiaeth gyhoeddus. Nod y newidiadau hyn yw cydbwyso ei hallyriadau carbon, symud tuag at ddyfodol sero net, diogelu’r blaned, a chreu dyfodol gwell i genedlaethau’r dyfodol.

Ffynonellau egni adnewyddadwy yng Nghymru

Mae Cymru’n canolbwyntio ar ddefnyddio ffynonellau egni adnewyddadwy fel pŵer gwynt, dŵr a solar yn lle tanwyddau ffosil fel glo, olew a nwy naturiol. Nid yw ffynonellau adnewyddadwy yn cynhyrchu nwyon tŷ gwydr niweidiol, maen nhw'n lanach ac yn well i’r amgylchedd.

Mae Prosiect Egni Gwynt Pen y Cymoedd wedi’i leoli yn ne Cymru ac mae’n un o’r ffermydd gwynt mwyaf ar y tir yn y DU. Mae’n cynnwys nifer fawr o dyrbinau gwynt, gan ddefnyddio egni gwynt i gynhyrchu trydan. Mae’r prosiect yn cyfrannu at nodau egni adnewyddadwy Cymru ac mae’n chwarae rhan hollbwysig yn y gwaith o leihau dibyniaeth Cymru ar danwydd ffosil ar gyfer cynhyrchu egni.

Teithio cynaliadwy yng Nghymru

Mae teithio cynaliadwy yng Nghymru yn hanfodol er mwyn lleihau allyriadau carbon a sicrhau eu bod yn cyd-fynd â nod y genedl o gyflawni sero net. Mae’r dull hwn yn pwysleisio ffyrdd eco-gyfeillgar o deithio fel beicio, cerdded a thrafnidiaeth gyhoeddus i leihau’r effaith ar yr amgylchedd. Drwy flaenoriaethu teithio cynaliadwy, nod Cymru yw lleihau allyriadau nwyon tŷ gwydr a hybu twristiaeth wyrddach. Mae hyn yn cyfrannu’n uniongyrchol at ei huchelgeisiau sero net drwy leihau’r ôl troed carbon cyffredinol sy’n gysylltiedig â thrafnidiaeth.

Mae prosiect Metro De Cymru yn ymwneud â gwella gwasanaethau trenau a bysiau ledled De Cymru. Mae’n cynnwys gwella rheilffyrdd, gorsafoedd a llwybrau bysiau i roi ffyrdd haws a mwy effeithlon i bobl deithio o gwmpas. Y nod yw lleihau traffig a chynnig dewisiadau teithio mwy gwyrdd i bawb yn yr ardal. Mae gwasanaethau eraill ledled Cymru, gan gynnwys bysiau Traws Cymru, yn cynnig gwasanaeth cwbl drydanol a di-allyriadau.

Cynlluniau cyllido

Mae busnesau a chymunedau yng Nghymru weithiau’n cael arian i’w helpu i wneud eu hadeiladau’n fwy effeithlon o ran egni neu i ailddefnyddio, ailgylchu ac addasu eu hadeiladau’n well.

Mae ffermio cynaliadwy yn golygu ffermio mewn ffordd sy’n gyfeillgar i’r amgylchedd, yn arbed adnoddau naturiol, ac yn helpu bywyd gwyllt. Mae rhai enghreifftiau’n cynnwys newid cnydau bob tymor, rheoli plâu heb gemegion, a phlannu cnydau ychwanegol i ddiogelu’r pridd.

Mae ffermio organig yn cyfeirio at arferion fel lleihau’r defnydd o blaladdwyr a gwrteithiau.

Manteision plannu coed

• Dal carbon deuocsid - caiff coed yng Nghymru eu plannu i amsugno carbon deuocsid o’r aer, gan helpu i leihau faint o’r nwy tŷ gwydr hwn sydd yn yr atmosffer.

• Lleihau llygredd aer - gall coed helpu i wella ansawdd aer drwy ryddhau ocsigen.

• Cynyddu bioamrywiaeth - gall coed gynnal bioamrywiaeth. Maen nhw'n darparu cynefin i adar, pryfed a mamaliaid bach eraill fel gwiwerod, ond hefyd gwahanol fathau o risgl a gall cen dyfu ar eu rhisgl.